Zakres tematyczny Konkurs oraz zalecana literatura

1. Budowa atomu: cząstki elementarne, izotopy, przemiany promieniotwórcze, średnia masa atomowa, energia wiązania nukleonów w jadrze, promieniowanie jądrowe i jego właściwości.
2. Wiązania chemiczne: wiązania kowalencyjne, kowalencyjne spolaryzowane, jonowe, metaliczne, wiązania wodorowe, moment dipolowy wiązania,
3. Budowa cząsteczek: hybrydyzacja orbitali, kształt cząsteczek, moment dipolowy cząsteczki.
4. Roztwory wodne: rozpuszczalność, stężenie procentowe i molowe roztworu, zatężanie i rozcieńczanie roztworów, mieszanie roztworów, przeliczanie stężeń, podwyższenie temperatury wrzenia i obniżenie temperatury krzepnięcia (stała krioskopowa i ebulioskopowa).
5. Systematyka związków nieorganicznych: tlenki, wodorotlenki, kwasy, sole, otrzymywanie, właściwości, zapisywanie równań w formie cząsteczkowej i jonowej.
6. Obliczenia stechiometryczne: stechiometria wzorów chemicznych, stechiometria równań reakcji chemicznych, prawo Gay – Lussaca, prawo Prousta, prawo stosunków wielokrotnych.
7. Reakcje w roztworach wodnych: dysocjacja, hydroliza, stała i stopień dysocjacji, skala pH, odczyn roztworów, wskaźniki pH, obliczanie pH roztworów słabych i mocnych elektrolitów,
prawo rozcieńczeń Ostwalda.
8. Kinetyka i równowaga chemiczna: równanie kinetyczne, rząd i cząsteczkowość reakcji, obliczenia szybkości reakcji na podstawie równania kinetycznego, obliczenia związane z równowagą chemiczną, wpływ ciśnienia i temperatury na położenie stanu równowagi reakcji chemicznej, prawo działania mas Guldberga-Waagego.
9. Reakcje utleniania–redukcji i elektrochemia: obliczanie stopni utlenienia, bilansowanie równań reakcji utleniania – redukcji w sposób jonowo – elektronowy, procesy zachodzące w ogniwach elektrochemicznych, elektroliza wodnych roztworów kwasów i soli, elektroliza stopionych tlenków i soli.
10. Węglowodory (alkany, alkeny, alkiny, cykloalkany): nazewnictwo, reakcje substytucji wolnorodnikowej, reakcje addycji, reakcje spalania, izomeria konstytucyjna i izomeria geometryczna, metody otrzymywania, hybrydyzacja i budowa przestrzenna alkanów, alkenów i alkinów.
11. Halogenki alkilowe: nazewnictwo, reakcje substytucji nukleofilowej, rekacje eliminacji.
12. Węglowodory aromatyczne: nazewnictwo, benzen i jego homologi, toluen krezole, reakcje substytucji elektrofilowej, wpływ skierowujący podstawników.
13. Alkohole mono- i polihydroksylowe: nazewnictwo, metanol i jego homologi, glicerol, właściwości fizyczne i chemiczne alkoholi, rzędowość alkoholi i ich doświadczalne rozróżnianie, odróżnianie alkoholi mono od polihydroksylowych, reakcje eliminacji i utleniania, metody otrzymywania metanolu i etanolu.
14. Aldehydy i ketony: nazewnictwo, właściwości redukujące aldehydów, reakcje utleniania aldehydów do odpowiednich kwasów karboksylowych, reakcje redukcji do odpowiednich alkoholi, kondensacja aldolowa aldehydów (w tym krzyżowa), reakcja Canizzaro, reakcja jodoformowa, hybrydyzacja atomu węgla w wiązaniu karbonylowym.
15. Kwasy karboksylowe: nazewnictwo, reakcje kwasów karboksylowych z metalami, tlenkami metali o wodorotlenkami, reakcje tworzenia estrów kwasów karboksylowych (w tym woski), właściwości redukujące kwasu metanowego.
16. Estry i tłuszcze: nazewnictwo, otrzymywanie estrów, tłuszcze nasycone i nienasycone, hydroliza kwasowa i zasadowa estrów, liczba jodowa i liczba zmydlania, utwardzanie tłuszczów.
17. Aminy i amidy: nazewnictwo, otrzymywanie amin alifatycznych i aromatycznych (na przykładzie aniliny), reakcje amin z kwasami, otrzymywanie amidów kwasowych, rzędowość amidów, hydroliza kwasowa i zasadowa amidów kwasowych (w tym mocznika).
18. Aminokwasy i białka: nazewnictwo systematyczne prostych aminokwasów, otrzymywanie aminokwasów, właściwości amfoteryczne aminokwasów, punkt izoelektryczny aminokwasów (białek), reakcja kondensacji aminokwasów prowadząca do peptydów, reakcja ksantoproteinowa i biuretowa, denaturacja białek i ich wysolenie, struktura białek.
19. Cukry: wzory łańcuchowe i taflowe glukozy, fruktozy, sacharozy, maltozy, skrobi i celulozy, właściwości redukujące cukrów, utlenianie cukrów i ich estryfikacja (np. octan celulozy), mutarotacja, enolizacja, odróżnianie aldoz od ketoz, wykrywanie skrobi.
20. Stereochemia: centrum chiralności, czynność optyczna związku chemicznego, enancjomery, diastereoizomery.
21. Analiza kationów i anionów:
* reakcje charakterystyczne kationów: Pb²⁺, Ag⁺, Hg₂²⁺, Hg²⁺, Bi³⁺, Cu²⁺, Cd²⁺, Sn²⁺, Sn⁴⁺, Ni²⁺, Co²⁺, Fe²⁺, Fe³⁺, Cr³⁺, Al³⁺, Zn²⁺, Mn²⁺, Mg²⁺, Ca²⁺, NH₄⁺, K⁺,
* reakcje charakterystyczne anionów: PO₄^3-, S^2-, SO₃^2-, S₂O₃^2-, Cl_^-, Br_^-, I_^-, CH₃COO^-, CrO₄^2-,Cr₂O₇^2-, NO₃^-, SO₄^2-, SCN^-, CO₃^2-, C₂O₄^2-, MnO₄^-,
* reakcje dodatkowe wykorzystywane w analizie jakościowej:
- reakcje rozpuszczania osadów poprzez kompleksowanie, reakcje z kwasami i zasadami,
- reakcje utleniania-redukcji np. reakcja Crumma, utlenianie za pomocą H₂O₂,
- reakcje wykorzystujące szereg aktywności fluorowców,
- reakcje wypierania metali z soli przez inny metal (szereg elektrochemiczny metali),
- stosowanie podstawowych wskaźników pH: fenoloftaleina, oranż metylowy, papierek uniwersalny.

Zalecana literatura do Konkursu Chemicznego Trzech Wydziałów PŁ

1. K.M. Pazdro, R. Szmigielski, „Chemia na co dzień”, Oficyna Wydawnicza Krzysztof Pazdro, Warszawa 2011 lub nowsze
2. S. Hejwowska, R. Marcinkowski, J. Staruszka, „Chemia 1, 2, 3”, Wydawnictwo Operon, Gdynia 2012
3. R. Hassa, A. Mrzigod, J. Mrzigod, „To jest chemia” – zakres podstawowy, Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2012
4. M. Litwin, Sz. Styka-Wlazło, J. Szymońska, „To jest chemia 1, 2” – zakres rozszerzony, Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2012, 2013
5. K.M. Pazdro, „Chemia, część I. Chemia ogólna”, Oficyna Wydawnicza Krzysztof Pazdro, Warszawa 2009
6. K.M. Pazdro, „Chemia, część II. Chemia fizyczna”, Oficyna Wydawnicza Krzysztof Pazdro, Warszawa 2009
7. W. Danikiewicz, „Chemia, część III. Chemia organiczna”, Oficyna Wydawnicza Krzysztof Pazdro, Warszawa 2009
8. K.M. Pazdro, „Chemia, część IV. Chemia nieorganiczna”, Oficyna Wydawnicza Krzysztof Pazdro, Warszawa 2009
9. K.M. Pazdro, P. Kosztołowicz, „Zdaj maturę, Chemia”, Oficyna Wydawnicza Krzysztof Pazdro, Warszawa 2004
10. P. Kosztołowicz, „Powtórka przed maturą Chemia, zadania”, Oficyna Wydawnicza Krzysztof Pazdro, Warszawa 2013
11. K.M. Pazdro, A. Rola-Noworyta, „Zbiór zadań z chemii do liceów i techników, zakres rozszerzony”, Oficyna Wydawnicza Krzysztof Pazdro, Warszawa 2012
12. M. Krzeczkowska, A. Mizera, „Trener*, liceum – poziom podstawowy i rozszerzony, Chemia”, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa – Bielsko-Biała 2011
13. J. Minczewski, Z. Marczenko, „Chemia analityczna”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, 2005
14. Z. Szmal, T. Lipiec, „Chemia analityczna z elementami analizy instrumentalnej”, PZWL, Warszawa 1988